جمعیت: راهنمای جامع، تعاریف، تحلیل آماری
در این مقاله بعد از تعریف جمعیت به انواع شاخص های جمعیتی پرداختیم. همچنین جمعیت را از دیدگاه اجتماعی و از دیدگاه زیست شناختی توضیح داده ایم و جمعیت مقیم در مقابل جمعیت قانونی را معرفی کردیم. نهایتا تعریف آماری جمعیت مشخص شده است که در مطالعات مختلف کاربرد دارد.
جمعیت اجتماعی در مقابل جمعیت زیست شناسی
تعریف جمعیت
واژه یا عبارت جمعیت (Population) به معنی افرادی است که در یک ناحیه جغرافیایی (مثلا شهر یا روستا) زندگی می‌کنند. البته این مفهوم در جمعیت‌شناسی، تمام یا بخشی از ساکنان یک ناحیه را شامل می‌شود. به کلیه کسانی که به طور پیوسته در این ناحیه جغرافیایی زندگی می‌کنند، جمعیت می‌گویند. این گردهمایی ممکن است به صورت خانوار و یا خانواده شکل گیرد.
بدین ترتیب، جمعیت را می‌توان مجموعه‌ای از خانوارها یا خانواده‌ها در نظر گرفت که برای امری خاص، در زمانی مشخص و مکانی معین، گرد هم آمده‌اند. در این بین زمان و مکان برای این افراد به جهت شکل‌گیری جمعیت اهمیت دارد. زندگی جمعیت در یک مکان مشخص با عنوان سکونتگاه مفهوم پیدا میکند که به معنی محلی است که افرادی با علایق یا منافع مشترک و با خصوصیات مشتری زبانی و فرهنگی کنار هم زندگی می کنند.
-
محصول تخفیف خورده
اکسل (Excel) هرم جمعیتی سن و جنس۵۹۱۰۰ تومان -
محصول تخفیف خورده
اکسل بودجه خانواده۴۹۹۰۰ تومان -
اکسل پیش بینی و رشد جمعیت۴۹۹۰۰ تومان
در اصطلاح به کلیه کسانی که به‌طور مستمر در یک واحد جغرافیایی (کشور، استان، شهرستان، شهر یا روستا (+)) به‌صورت خانوار و خانواده زندگی می‌کنند، جمعیت گفته می‌شود. بدین ترتیب، جمعیت‌های ویژه‌ای که برای منظوری خاص، در زمانی مشخص و مکانی معین دور هم گرد آیند (غوغا، ازدحام و …) لزوماً در جمعیت‌شناسی مورد نظر نیستند.
برای ساختن هرم سنی جمعیت در اکسل بطور خودکار می توانید فایل اکسل ساختن هرم جمعیت خودکار را دانلود کنید.
جمعیت اجتماعی در مقابل جمعیت زیست شناسی
جمعیت از دو جنبه مورد توجه قرار می‌گیرد الف) اجتماعی- اقتصادی؛ به‌عنوان مجموعه اعضای جامعه با روابط اجتماعی و اقتصادی معین؛ ب) زیستی و طبیعی؛ به‌مثابه مجموعه افراد زیستی. جنبه‌های طبیعی و اجتماعی جمعیت شامل افراد فعال، کودکان و پیرانی که در تولید اجتماعی شرکت ندارند و همچنین کارفرمایان و طبقات بهره‌کش می‌شود.
برای دانلود نقشه های جمعیت شهرستان ها و استان های کشور در گوگل ارث روی لینک اطلاعات نقشه گوگل ارث جمعیت شهرستان های ایران کلیک کنید.
این اطلاعات براساس آمارهای سرشماری نفوس و مسکن گردآوری و در قالب نقشه ها ارائه شده است.
جمعیت مقیم یا جمعیت قانونی
منظور از جمعیت مقیم یا قانونی جمعیتی است که معمولاً در یک ناحیه معین زندگی میکند و این سرزمین را که در آن زندگی می‌کنند محل سکونت اصلی و دائمی خود می‌دانند. با این تعریف، جمعیت قانونی یا مقیم علاوه‌بر تمام افرادی که در آن سرزمین زندگی می‌کنند، افرادی را که به‌طور موقت نیز غایب هستند، دربر می‌گیرد. به بیان دیگر، تمام افرادی که تابعیت کشوری را دارند و یا اهل منطقه‌ای هستند اعم از این که به هنگام سرشماری در محل حضور داشته باشند یا نه، جمعیت مقیم یا قانونی نامیده می‌شوند.
جمعیت آماری
در اصطلاح آمارى هر مجموعه‌اى از عناصر متمايز يا مجموعه‌اى از افراد انسانى و گياهى و… که دست کم داراى يک صفت مشترک باشند، ‘جامعه يا جمعيت آماري’ ناميده مى‌شود. واژه جمعيت ممکن است به هر اجتماعى از افراد انساني، در هر مکان، خواه به‌طور مستمر يا موقت، گفته شود.
ليکن به‌عنوان تعريف نهائي، ‘جمعيت تجمعى از افراد انسانى است که در منطقه‌اى معين (روستا، شهر، شهرستان، استان يا کشور) به‌طور مستمر و معمولاً به شکل مجموعه‌اى از خانوارها زندگى مى‌کنند و پايگاه سياسي، شرايط ملى و قومى واحدى دارند.
انواع روش‌های تحلیل جمعیت
تحلیل جمعیت، علمی است که به بررسی ساختار، تحولات و حرکات جمعیت در طول زمان و مکان می‌پردازد. این تحلیل به ما کمک میکند تا پدیده‌های جمعیتی مانند رشد جمعیت، پیری جمعیت، مهاجرت و تغییرات در ساختار سنی و جنسی جمعیت را بهتر درک کنیم.
روش‌های مختلفی برای تحلیل جمعیت وجود دارد که برخی از مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:
۱. روش‌های توصیفی:
- سرشماری: جامع‌ترین و دقیق‌ترین روش برای جمع‌آوری اطلاعات درباره جمعیت است. در سرشماری، اطلاعاتی مانند سن، جنس، تحصیلات، شغل، وضعیت تاهل و… برای تمام افراد یک منطقه جمع‌آوری می‌شود.
- آمارگیری نمونه‌ای: روشی است که در آن اطلاعات از یک نمونه تصادفی از جمعیت جمع‌آوری می‌شود. این روش نسبت به سرشماری هزینه کمتر و زمان کمتری می‌برد.
- ثبت وقایع حیاتی: ثبت تولد، مرگ، ازدواج و طلاق به صورت مستمر و نظام‌مند، اطلاعات مهمی درباره نرخ تولد، مرگ و میر و مهاجرت فراهم میکند.
۲. روش‌های تحلیلی:
- روش‌های توصیفی: این روش‌ها به توصیف وضعیت موجود جمعیت می‌پردازند. برای مثال، محاسبه نرخ تولد، مرگ و میر، رشد طبیعی جمعیت و ساختار سنی و جنسی جمعیت از جمله روش‌های توصیفی هستند.
- روش‌های مدل‌سازی: با استفاده از مدل‌های ریاضی، می‌توان تغییرات جمعیت را در آینده پیش‌بینی کرد. مدل‌های کوهرت، مدل‌های ترکیبی و مدل‌های مارکوف از جمله مدل‌های رایج در تحلیل جمعیت هستند.
- روش‌های آماری: از روش‌های آماری مختلفی مانند رگرسیون، تحلیل عاملی و تحلیل خوشه‌ای برای بررسی روابط بین متغیرهای جمعیتی استفاده می‌شود.
۳. روش‌های مکانی:
- نقشه‌برداری: با استفاده از نقشه‌ها می‌توان توزیع مکانی جمعیت و تغییرات آن را در طول زمان بررسی کرد.
- سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی (GIS): GIS به ما امکان می‌دهد تا داده‌های جمعیتی را با داده‌های مکانی دیگر مانند داده‌های اقتصادی، اجتماعی و محیطی تلفیق کنیم و تحلیل‌های پیچیده‌تری انجام دهیم.
کاربردهای تحلیل جمعیت:
- برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای: برای برنامه‌ریزی برای ارائه خدمات شهری، ساخت مسکن و توسعه زیرساخت‌ها
- برنامه‌ریزی اقتصادی: برای پیش‌بینی نیروی کار، مصرف و سرمایه‌گذاری
- برنامه‌ریزی اجتماعی: برای طراحی سیاست‌های اجتماعی مانند سیاست‌های خانواده، آموزش و بهداشت
- پژوهش‌های علمی: برای بررسی تأثیر عوامل مختلف بر تغییرات جمعیت
موارد دیگری که در تحلیل جمعیت مورد بررسی قرار می‌گیرند عبارتند از:
- ساختار سنی و جنسی جمعیت: توزیع جمعیت بر اساس سن و جنس
- باروری: تعداد فرزندان به ازای هر زن
- مرگ و میر: تعداد مرگ‌ها به ازای هر هزار نفر
- مهاجرت: حرکت جمعیت از یک مکان به مکان دیگر
- ساختار خانوار: اندازه و ترکیب خانوارها
- سطح تحصیلات: میزان سواد و تحصیلات جمعیت
- وضعیت اقتصادی: درآمد، اشتغال و فقر
برای مطالعه بیشتر در این زمینه، می‌توانید به منابع زیر مراجعه کنید:
- کتاب‌های درسی جمعیت‌شناسی: کتاب‌های درسی جمعیت‌شناسی حاوی اطلاعات جامعی در مورد روش‌های تحلیل جمعیت هستند.
- مقالات علمی: مقالات علمی منتشر شده در مجلات تخصصی جمعیت‌شناسی، به روزترین یافته‌ها در این زمینه را ارائه می‌دهند.
- پایگاه‌های داده جمعیت: پایگاه‌های داده جمعیت حاوی اطلاعات آماری دقیقی درباره جمعیت کشورهای مختلف هستند.
نتیجه گیری
جمعیت یک اصطلاح برای بیان گروهی از افراد با خصصویات یا وجوه مشترک است. جمعیت را می توان از دیدگاه اجتماعی، زیست شناختی یا آماری مورد بررسی قرارداد. انتخاب هرکدام از این دیدگاه ها بستگی به هدف ما از شناخت این مفهوم دارد.
ارسال یک در تیکت پاسخ جدید آمد