در این نوشته به تعریف سواد و همچنین معرفی هوش مصنوعی به عنوان مهمترین فناوری قرن ۲۱ و همچنین وضعیت سواد هوش مصنوعی و روش های استفاده از آن در میان اقشار جامعه پرداخته شده است. در این بخش ها تعاریف تئوریک و همچنین تعاریف عملیاتی و کاربردی از هوش مصنوعی و سواد هوش مصنوعی ارائه شده است. در وبسایت عددایکس هدف ما ارتقای سواد هوش مصنوعی و هوش اقتصادی در بین هموطنان عزیزمان است. در ادامه می توانید با این تعاریف و همچنین شرایط یادگیری هوش مصنوعی با ما همراه باشید.

تعریف سواد

تعاریف مختلفی از سواد

اهمیت سواد:

هوش مصنوعی

سواد هوش مصنوعی

استفاده از هوش مصنوعی در جامعه

کاربردهای مهم هوش مصنوعی در دنیای امروز

تعریف سواد

سواد صرفاً توانایی خواندن و نوشتن نیست، بلکه مجموعه‌ای از مهارت‌ها و توانایی‌هایی است که به فرد اجازه می‌دهد تا اطلاعات را درک کند، تحلیل کند، به آن‌ها پاسخ دهد و از آن‌ها برای بهبود زندگی خود و جامعه استفاده کند. اصطلاح سواد طبق تعریف ابتدایی آن، به توانایی برقراری ارتباط با استفاده از زبان گفتاری و نوشتاری اشاره دارد. ترویج سوادآموزی، گسترش دسترسی به دانش و توانایی مردم برای به اشتراک گذاشتن و انتقال ایده ها را به دنبال داشته است. مفهوم سواد اخیراً برای تعریف مجموعه مهارت ها در رشته های مختلف که پتانسیل یکسانی برای ارتباط و دسترسی به دانش دارند، به کار رفته است. برخی نمونه ها عبارتند از: سواد دیجیتال(یعنی شایستگی های مورد نیاز برای استفاده از دستگاه های محاسباتی)، سواد محاسباتی(یعنی توانایی استفاده از کد برای بیان، کاوش، و انتقال ایده ها) (مشاهده ابزارهای هوش اقتصادی عددایکس)، سواد علمی (یعنی درک ماهیت، اهداف و محدودیت‌های کلی علم، همراه با درک ایده‌های علمی مهم‌تر» و سواد داده ای « یعنی توانایی خواندن و کار کردن با داده، تجزیه و تحلیل و استدلال داده ها به عنوان بخشی از فرآیند گسترده تر تحقیق در جهان». همه این انواع سواد برای هر فردی برای داشتن یک زندگی معمول ضروری است.

تعاریف مختلفی از سواد

تعاریف مختلفی از سواد ارائه شده است:

• تعریف سنتی: در گذشته، سواد به توانایی خواندن و نوشتن زبان مادری محدود می‌شد.
• تعریف جدید (یونسکو): توانایی شناخت، درک، تفسیر، ساخت، برقراری ارتباط و محاسبه در استفاده از مواردِ چاپ‌شده و نوشته‌شده مربوط به زمینه‌های گوناگون است.
• تعریف مبتنی بر تغییر: توانایی ایجاد تغییر در زندگی فردی و اجتماعی با استفاده از دانش و مهارت‌ها .

سواد شامل موارد زیر می‌شود:

• سواد خواندن و نوشتن: توانایی درک متون مختلف، از جمله کتاب‌ها، مقالات، نشریات و اسناد.
• سواد عددی: توانایی انجام محاسبات ریاضی و درک مفاهیم عددی.
• سواد دیجیتال: توانایی استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات، مانند رایانه، اینترنت و تلفن همراه.
• سواد رسانه‌ای: توانایی ارزیابی اطلاعات و اخبار منتشر شده در رسانه‌های مختلف.
• سواد اجتماعی و عاطفی: توانایی درک و مدیریت احساسات خود و دیگران، برقراری ارتباط موثر و حل تعارضات.
• سواد فرهنگی: آگاهی از فرهنگ‌ها و ارزش‌های مختلف و توانایی تعامل با افراد از فرهنگ‌های متفاوت.

اهمیت سواد:

• مشارکت فعال در جامعه: افراد باسواد می‌توانند در تصمیم‌گیری‌های هوشمندانه مهم جامعه مشارکت کنند و تغییرات مثبت ایجاد کنند.
• بهبود کیفیت زندگی: سواد به افراد کمک می‌کند تا شغل بهتری پیدا کنند، درآمد بیشتری داشته باشند و از خدمات بهتر بهره‌مند شوند.
• توسعه فردی: سواد به افراد کمک می‌کند تا دانش و مهارت‌های خود را افزایش دهند و به پتانسیل کامل خود دست یابند. (مشاهده بخش توسعه فردی عددایکس)

در دنیای امروز، سواد به عنوان یک مهارت ضروری برای موفقیت در زندگی شخصی و حرفه‌ای شناخته می‌شود.

براساس تعریف جدید سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) در گزارش “چشم انداز مهارتهای ۲۰۲۳ :OECD ناوبری در تحول دیجیتال” سواد به این صورت تعریف می شود: توانایی درک، تفسیر، ارزیابی و استفاده از انواع متون و محتوای دیجیتال در طیف گسترده ای از موقعیت های زندگی روزمره و حرفه ای است. این امر شامل توانایی تحلیل، استدلال، ارتباط برقرار کردن و همچنین مشارکت فعال و مسئولانه در جامعه می شود. منظور از سواد، توانایی درک، تفسیر، ارزیابی و استفاده از فناوری هوش مصنوعی است. این امر شامل توانایی تحلیل، استدلال، ارتباط برقرارکردن با فناوری هوش مصنوعی و همچنین مشارکت فعال و مسئولانه در این زمینه در جامعه می شود.

هوش مصنوعی

هوش مصنوعی یا AI به توانایی شبیه‌سازی فرایندهای ذهنی و هوش انسانی توسط ماشین‌ها و کامپیوترها گفته می‌شود. این فناوری به سیستم‌ها اجازه می‌دهد تا کارهایی را انجام دهند که نیاز به هوش و تفکر انسانی دارند، مانند یادگیری، استدلال، تصمیم‌گیری و حل مسئله. به عبارت ساده‌تر، هوش مصنوعی به ماشین‌ها توانایی یادگیری از داده‌ها و تجربه‌ها و استفاده از این دانش برای انجام وظایف مختلف را می‌دهد.

هوش مصنوعی (AI)[۱] برای اولین بار در سال ۱۹۵۶به عنوان “علم و مهندسی ساخت ماشین های هوشمند” تعریف شد. در طول چندین دهه از قرن بیستم، هوش مصنوعی به تدریج به ماشین‌ها و الگوریتم ‌های هوشمندی تبدیل شد که می‌توانند بر اساس مجموعه‌ای از قوانینی که هوش انسانی را تقلید می‌کنند، استدلال کنند و سازگار شوند و خود ماشین کارهایی را مانند انسان انجام بدهد. وانگ (۲۰۱۹) تعریف هوش مصنوعی را گسترش داد طبق این تعریف، هوش مصنوعی می تواند وظایف شناختی به ویژه یادگیری و حل مسئله را با نوآوریِ فن آوری هایِ هیجان انگیز مانند: یادگیری ماشینی، پردازش زبان طبیعی و شبکه های عصبی انجام دهد.

کاربردهای هوش مصنوعی بسیار گسترده است و در حوزه‌های مختلفی مانند پزشکی، حمل‌ونقل، مالی، سرگرمی و بسیاری دیگر استفاده می‌شود. از دستیارهای صوتی تا خودروهای خودران، سیستم‌های تشخیص چهره تا تشخیص بیماری‌ها، همه این‌ها نمونه‌هایی از کاربردهای هوش مصنوعی هستند. با پیشرفت روزافزون فناوری، انتظار می‌رود که هوش مصنوعی در آینده نقش پررنگ‌تری در زندگی انسان‌ها ایفا کند و تحولات بزرگی را در جامعه ایجاد کند.

اطلاعات و نقشه های مخصوص برای فعالان ساخت و ساز

هوش مصنوعی به مطالعه و طراحی عوامل هوشمند اشاره دارد. یعنی سیستم هایی که استدلال، یادگیری و تصمیم گیری می نمایند. هوش مصنوعی همچنین به قابلیت های ذاتی ماشین ها برای انجام فعالیت های هوشمندانه اطلاق می شود. از نظر عملیاتی هوش مصنوعی به طراحی و ساخت سیستم هایی اشاره دارد که قادر به انجام وظایف هوشمندانه هستند مانند: درک محیط، یادگیری، استدلال، تصمیم گیری و حل مسئله. این سیستم ها می توانند به شکل نرم افزار در رایانه ها یا به صورت سخت افزار در ربات ها و دستگاه های دیگر پیاده سازی شوند.

سواد هوش مصنوعی

سواد هوش مصنوعی به مجموعه‌ای از شایستگی‌ها گفته می شود که افراد را قادر می‌سازد، از فناوری‌های هوش مصنوعی استفاده کرده، آنها را به طور انتقادی ارزیابی کنند و در نهایت بتوانند در شرایط بهینه از آنها برای ایجاد محصول استفاده کنند. همچنین آن ها باید توانایی برقراری ارتباط موثر با هوش مصنوعی و استفاده از آن به عنوان ابزار آنلاین در خانه، محل کار و دانشگاه را داشته باشند.

اگرچه افزایش سواد هوش مصنوعی یک تلاش بسیار مهم برای آینده است، اما هنوز پیشینه ی تجربیِ نسبتا کمی در این زمینه وجود دارد و اغلب بر سواد هوش مصنوعی به طور کلی‌ تمرکز شده است. در همین مدت زمان نسبتا کوتاه از معرفی عمومی هوش مصنوعی، کاربردهای متنوعی برای آن چه در آموزش، پژوهش و حتی در زندگی عادی و عمومی فرد معرفی شده است که بیانگر اهمیت آن در زندگی روزمره و تخصصی افراد است.

سواد هوش مصنوعی به مجموعه‌ای از شایستگی‌ها گفته می شود که افراد را قادر می‌سازد، از فناوری‌های هوش مصنوعی استفاده کرده، آنها را به طور انتقادی ارزیابی کنند و در نهایت بتوانند در شرایط بهینه از آنها برای ایجاد محصول استفاده کنند. همچنین آن ها باید توانایی برقراری ارتباط موثر با هوش مصنوعی و استفاده از آن به عنوان ابزار آنلاین در خانه، محل کار و دانشگاه را داشته باشند.

استفاده از هوش مصنوعی در جامعه

استفاده از برنامه های کاربردی مبتنی بر هوش مصنوعی (AI)درتمام ابعاد جامعه افزایش یافته است. رویکردهای یادگیری ماشین (ML)که سنگ بنای بسیاری ازبرنامه های کاربردی هوش مصنوعی است، اکنون دربرنامه های روزمره مانند: خرید، رسانه های اجتماعی، بانک داری و در حوزه هایی مثل بهداشت و آموزش رایج است. همان طور که مردم شروع به استفاده از فناوری مبتنی بر هوش مصنوعی می کنند، ضروری است که درباره نحوه عملکرد این برنامه ها بیشتر بیاموزند تا به مصرف کنندگان آگاه و متعاقباً تولیدکنندگان و سازندگان تبدیل شوند. این امر نه تنها برای تبدیل شدن به کاربران بهتر، بلکه برای درک تغییرات در ماهیت کاری که به مهارت های جدید مرتبط با هوش مصنوعی نیاز دارد، ضروری است. همچنین نیاز به درک حریم خصوصی و مسائل اخلاقی پیرامون هوش مصنوعی وجود دارد. علاوه بر این، خروجی ها می توانند مملو از سوگیری باشند و آگاهی از این عارضه تا حد زیادی دربین دانشجویان که باید جز اقشار آگاه جامعه باشند، وجود ندارد.

کاربردهای مهم هوش مصنوعی در دنیای امروز

هوش مصنوعی (AI) به عنوان یکی از فناوری‌های پیشرو در قرن بیست و یکم، به سرعت در حال تغییر زندگی ماست. از ساده‌ترین کارهای روزمره تا پیچیده‌ترین مسائل علمی، هوش مصنوعی توانسته است نقش مهمی ایفا کند. در ادامه به برخی از مهم‌ترین کاربردهای هوش مصنوعی اشاره می‌کنیم:

• سلامت: تشخیص زودهنگام بیماری‌ها، توسعه داروهای جدید، شخصی‌سازی درمان‌ها، جراحی‌های روباتیک و تحلیل داده‌های پزشکی از جمله کاربردهای هوش مصنوعی در حوزه سلامت هستند.
• خودرو: خودروهای خودران، سیستم‌های کمک راننده، پیش‌بینی ترافیک و بهینه‌سازی مسیرها از جمله کاربردهای هوش مصنوعی در صنعت خودرو هستند.
• مالی: تشخیص تقلب، مدیریت ریسک، تحلیل بازارهای مالی، ارائه مشاوره‌های مالی و اتوماسیون فرآیندهای بانکی از جمله کاربردهای هوش مصنوعی در حوزه مالی هستند.
• بازاریابی: تحلیل رفتار مشتریان، شخصی‌سازی تبلیغات، بهبود تجربه مشتری، پیش‌بینی روندهای بازار و افزایش فروش از جمله کاربردهای هوش مصنوعی در حوزه بازاریابی هستند.
• تولید: بهینه‌سازی فرآیندهای تولید، کنترل کیفیت، نگهداری پیش‌بینی شده و طراحی محصولات جدید از جمله کاربردهای هوش مصنوعی در صنعت تولید هستند.
• خدماتی: چت‌بات‌ها، دستیارهای مجازی، ترجمه ماشینی، خدمات مشتری و اتوماسیون فرایندهای اداری از جمله کاربردهای هوش مصنوعی در حوزه خدمات هستند.
• آموزش: شخصی‌سازی آموزش، ارزیابی دانش‌آموزان، ایجاد محتوای آموزشی تعاملی و ارائه بازخورد فوری از جمله کاربردهای هوش مصنوعی در حوزه آموزش هستند.

به طور کلی، هوش مصنوعی در هر جایی که نیاز به پردازش حجم عظیمی از داده‌ها، تصمیم‌گیری سریع و دقیق و اتوماسیون فرآیندها وجود داشته باشد، می‌تواند کاربرد داشته باشد. اما هوش مصنوعی تنها به این موارد محدود نمی‌شود و هر روز شاهد کاربردهای جدید و شگفت‌انگیز آن در حوزه‌های مختلف هستیم.

[۱]  Artificial Inteligence