جیوه، فلزی سنگین و سمی است که کاربردهای صنعتی و پزشکی متنوعی دارد. با این حال، به دلیل خطرات زیست محیطی و بهداشتی آن، استخراج و استفاده از آن به شدت کنترل می‌شود. در ایران نیز معادنی وجود دارند که حاوی جیوه هستند. عمدتا این معادن در بخش های مرکزی و جنوبی ایران پراکنده شده اند. در ادامه این پست به معرفی کامل این فلز و معادن آن خواهیم پرداخت.
معادن جیوه ایران: گنجینه ای سمی
خطرات زیست محیطی و بهداشتی جیوه
کاربردهای گسترده جیوه در صنایع مختلف
کاربردهای متنوع اما خطرناک جیوه در صنایع مختلف
معادن جیوه ایران: گنجینه ای سمی
ماده جیوه (Mercury element) یک عنصر شیمیایی است که در طبیعت وجود دارد. جیوره دارای نماد Hg و عدد اتمی ۸۰ است. به عنوان نقره زنده نیز شناخته می شود و قبلاً در زبان یونانی hydrargyrum نامیده می شد. استنشاق بخار جیوه می تواند اثرات مضری بر سیستم عصبی، گوارشی و ایمنی، ریه ها و کلیه ها داشته باشد و ممکن است کشنده باشد. نمک های معدنی جیوه برای پوست، چشم ها و دستگاه گوارش خورنده هستند و در صورت مصرف ممکن است باعث ایجاد مسمومیت کلیه شوند.
استخراج جیوه در ایران سابقه‌ای طولانی دارد. برخی از قدیمی‌ترین مدارک مربوط به استفاده از جیوه در ایران به دوران باستان برمی‌گردد. از جمله کاربردهای تاریخی جیوه می‌توان به استفاده از آن در پزشکی سنتی، آلیاژسازی و استخراج فلزات گران‌بها اشاره کرد. در ایران باستان با استفاده از استخراج این فلز برای ترکیب با سایر فلزات برای ساخت ابزارآلات متنوع استفاده می کردند. جیوه یا سیماب فلزی سنگین و نقره ای رنگ است که در دمای اتاق مایع است. جیوه در جدول تناوبی با Hg نشان داده می شود و عدد اتمی آن ۸۰ است.
یکی از مهم‌ترین معادن جیوه ایران در آذربایجان غربی کشف شده است. این معدن در منطقه خان گلی سیه چشمه، واقع در ۵۵ کیلومتری جنوب غربی شهرستان ماکو قرار دارد. بر اساس گزارش‌ها، ذخیره این معدن حدود یک میلیون و ۳۸۰ هزار تن تخمین زده شده است. این حجم از معادن در شمال شرقی ایران می تواند نقش مهمی در توسعه صنایع بخصوص و همچنین اهمیت راهبردی در صادرات این فلز داشته باشد.
در کانی های محلی و در مواد معدنی می توان جیوه را که عنصری کمیاب است، یافت. سولفید جیوه فراوان ترین سنگ معدن جیوه به حساب می آید. اسپانیا و ایتالیا دو کشوری هستند که ۵۰ درصد از جیوه مورد نیاز در دنیا را تامین می کنند. باقی جیوه ای که مورد نیاز است از کشورهای روسیه، آمریکا و یوگوسلاوی در جهان تامین می شود. استخراج جیوه با استفاده از گرم کردن در جریان هوا و افزایش غلظت بخار آن است.
نقشه موقعیت مکانی معادن جیوه در ایران را از این قسمت دانلود کنید.
جیوه به علت پایداری در محیط زیست و تجمع زیستی در زنجیره غذایی، از خطرناک‌ترین آلاینده‌های زیست‌محیطی بوده و در برخی کشورها مانند ژاپن و عراق سابقه ناخوشایندی از خود بر جای گذاشته است. جیوه و ترکیبات آن توسط سازمان حفاظت محیط زیست آمریکا (EPA۱ )در فهرست III آلاینده های خطرناک هوا (HAPs۲ )قرار گرفته است. این سازمان همچنین در سال ۲۰۰۵ قانون هوای پاک جیوه را صادر کرد، تا بدینوسیله با ایجاد استانداردهای عملکردی، با کنترل انتشار جیوه، به تصفیه پایدار آن کمک کند. برنامه زیست‌محیطی سازمان ملل (UNEP۳)، نیز تلاش فوق‌العاده‌ای در شناسایی و کمی‌سازی آلودگی جیوه در سراسر جهان انجام داده، و با استقرار برنامه جیوه، به کاهش ریسک مواجهه کمک کرده است. میزان واردات این فلز در ایران از ۶۶۰۰۰ تن در سال ۱۹۹۸ به ۱۲۲۰۰۰ تن در سال ۱۹۹۹ افزایش یافته است.
جیوه به دلیل خواص فیزیکی و شیمیایی منحصر به فرد خود، در صنایع مختلف کاربرد دارد. از جمله این کاربردها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- صنعت پزشکی: در گذشته از جیوه در ساخت برخی از داروها و تجهیزات پزشکی استفاده می‌شد.
- صنعت الکترونیک: در ساخت برخی از ابزارهای الکترونیکی مانند لامپ‌های فلورسنت و ترمومترهای قدیمی از جیوه استفاده می‌شد.
- صنعت شیمیایی: در تولید برخی از ترکیبات شیمیایی و رنگ‌ها از جیوه استفاده می‌شود.
- دندانپزشکی: در گذشته از آملگام جیوه در پر کردن دندان استفاده می‌شد.
-
نرم افزار اکسل زمان بندی وظایف۹۸۱۰۰ تومان -
محصول تخفیف خورده
اکسل گانت چارت۷۳۱۰۰ تومان -
اطلاعات اکسل سدهای کشور۴۹۱۰۰ تومان -
فایل اکسل TOPSIS۶۳۸۰۰ تومان -
اکسل AHP۸۸۸۰۰ تومان -
شناسایی روند با مدل منن کندال۸۷۶۰۰ تومان
خطرات زیست محیطی و بهداشتی جیوه
جیوه فلزی بسیار سمی است و می‌تواند از طریق تنفس، پوست و دستگاه گوارش وارد بدن شود. قرار گرفتن در معرض جیوه می‌تواند باعث بروز مشکلات جدی سلامتی مانند آسیب به سیستم عصبی، کلیه‌ها و قلب شود. همچنین، جیوه می‌تواند در محیط زیست تجمع یافته و وارد زنجیره غذایی شود و از راه خوراک وارد بدن انسان ها شود و مسایل سلامتی را به خطر باندازد. به همین دلیل استراج جیوه کاملا کنترل شده است.
جیوه، فلزی است که در دمای اتاق شکل مایع یا بخار دارد، اما بسته به تغییرات دما و فشار، ممکن است در حاالت فیزیکی و اشکال شیمیایی مختلفی وجود داشته باشد. از لحاظ فیزیکی، گونه‌های جیوه گازی بر ترکیبات ذره ای موجود در هوا غلبه دارد. جیوه گازی به سه دسته گروه بندی شده است: (۱) جیوه عنصری، (۲) جیوه غیرآلی و (۳) جیوه آلی. با توجه به گرایش جیوه به انجام تعامل بیولوژیکی، به‌طور کلی پیش‌بینی تغییرات غلظت و اشکال شیمیایی این فلز دشوار و پیچیده میباشد. تشکیل گونه‌های مختلف جیوه، یک پارامتر مهم در درک چرخه های جوی و انتشار و رسوب آن در جو می باشد. جو یا هوای موجود در محل مسیر اصلی انتقال جیوه از منابع و انتشار به محیطهای مختلف میباشد. رها شدن جیوه به داخل جو در سال ۱۹۸۰، حدود ۶۰۰۰تن برآورد شده است. غلظت های جیوه در جو، در نتیجه فعالیت های انسانی به‌ویژه سوزاندن سوخت های فسیلی و زباله های شهری دچار تغییر شده است.
به دلیل خطرات زیست محیطی و بهداشتی جیوه، استخراج و استفاده از آن در بسیاری از کشورها محدود شده است. بسیاری از کشورها ترجیح میدهند آلیاژ ها یا محصولات ثانویه که از جیوه ساخته شده اند را از راه واردات تامین کنند و از تولید این محصولات صرف نظر نمایند. همچنین، کشف جایگزین‌های مناسب برای جیوه در بسیاری از کاربردها، باعث کاهش تقاضا برای این فلز شده است.
مشاهده آمار استان های مختلف در معادن استخراج جیوه و تولیدات معدنی جیوه
جیوه (Hg) مایعی فلزی با عدد اتمی ۸۰ است. از خواص ظاهری این مایع داشتن رنگ نقره ای و رسانایی ضعیف برای گرما است. اما این عنصر به راحتی می تواند الکتریسیته را هدایت کند. از خواص اولیه این مایع می توان به ثابت بودن انبساط حرارتی حجمی آن اشاره داشت. همچنین جیوه نسبت به روی و کادمیوم واکنش پذیری کمتری داشته و نمی تواند به جای هیدروژن اسیدها قرار گیرد. کلرید جیوه نمکی خورنده بوده و فولمینات جیوه ترکیبی است که به صورت یک چاشنی در مواد منفجره به کار برده می شود. سولفید جیوه به صورت یک رنگدانه در رنگسازی به کار گرفته می شود. عنصر مذکور نسبت به آب ۱۳,۶ مرتبه سنگین تر است. با توجه به خطرات زیست محیطی و بهداشتی جیوه و همچنین کاهش تقاضا برای این فلز، آینده معادن جیوه در ایران نامشخص است. ممکن است در آینده نزدیک شاهد تعطیلی برخی از این معادن باشیم.
نکته مهم: استخراج و استفاده از جیوه باید با رعایت دقیق استانداردهای زیست محیطی و بهداشتی انجام شود تا از بروز مشکلات جدی برای سلامتی انسان و محیط زیست جلوگیری شود.
-
اکسل حسابداری مالکیت آپارتمان۲۸۸۰۰۰ تومان -
نرم افزار اکسل زمان بندی وظایف۹۸۱۰۰ تومان
-
محصول تخفیف خورده
اکسل ارزش یابی قیمت طلا۶۸۱۰۰ تومان -
اکسل حسابداری ساختمان سازی۳۸۶۰۰۰ تومان -
اطلاعات اکسل سدهای کشور۴۹۱۰۰ تومان
-
اکسل مدیر ساختمان۱۹۵۸۰۰ تومان
کاربردهای گسترده جیوه در صنایع مختلف
جیوه، با وجود خطرات زیست محیطی و بهداشتی بالا، به دلیل خواص فیزیکی و شیمیایی منحصر به فرد خود، در گذشته به طور گسترده در صنایع مختلف مورد استفاده قرار می‌گرفت.
با این که جیوه مایع است اما خیس کننده نیست، زیرا دارای ضریب کشش سطحی منفی است ، بدین معنی که در لوله های مویین برخلاف آب به صورت محدب یا برآمده قرار می گیرد و یا به عبارت دیگر این ماده هیچ گاه به درون مواد جذب نشده و برعکس همانند جدا شدن آب از بدن اردک از روی مواد می ریزد. کیمیاگران نام خدای رومیان Mercury را برای این عنصر در نظر گرفتند. نماد این عنصر یعنی Hg ، از واژه hydrargyrum که لاتینی شده کلمه یونانی hydrargyros می باشد، برگرفته شده که ریشه‌های یونانی این واژه مرکب به معنی آب و نقره بود. این فلز یکی از معدود عناصری است که دارای یک نماد کیمیاگری است.
در ادامه به برخی از مهم‌ترین صنایع که از جیوه استفاده می‌کردند، اشاره می‌شود:
- لامپ‌های فلورسنت: جیوه بخار شده در این لامپ‌ها با تابش اشعه ماوراء بنفش، باعث تحریک فسفر موجود در لامپ شده و نور مرئی تولید می‌کرد.
- باتری‌ها: جیوه در ساخت برخی انواع باتری‌های قابل شارژ استفاده می‌شد.
- سوئیچ‌ها و رله‌ها: جیوه به عنوان یک هادی الکتریکی در برخی از سوئیچ‌ها و رله‌ها به کار می‌رفت.
به همین خاطر باید در شرایط شکست این وسایل الکتریکی از آنها دوری کرد. همچنین باید باتری هایی که شارژ می شوند را در شرایط ویژه نگهداری کرد. همچنین بعد از خرابی این باتری ها از انداختن آنها در طبیعیت جلوگیری شود. لازم است سازمان های محیط زیستی از طریق محرک های اقتصادی و با خرید این باتری های خراب و پرداخت هزینه باتری های اسقاطی مردم را تشویق نمایند که این باطری ها را به مراکز مجاز تحویل دهند و از انداختن آنها در طبیعی جلوگیری کنند.
- کاتالیزور: جیوه در برخی از فرآیندهای شیمیایی به عنوان کاتالیزور استفاده می‌شد.
- تولید کلر و سود سوزآور: در گذشته از جیوه در فرآیند تولید کلر و سود سوزآور استفاده می‌شد.
- تولید رنگ‌ها و آفت‌کش‌ها: ترکیبات جیوه در تولید برخی از رنگ‌ها و آفت‌کش‌ها کاربرد داشتند.
- دندانپزشکی: آملگام جیوه در گذشته به عنوان ماده پرکننده دندان استفاده می‌شد.
- داروسازی: ترکیبات جیوه در برخی از داروها به عنوان ضدعفونی‌کننده و برای درمان برخی بیماری‌ها استفاده می‌شد.
- دماسنج‌ها: جیوه به دلیل انبساط یکنواخت با دما، در ساخت دماسنج‌ها کاربرد داشت.
- بارومترها: جیوه به دلیل چگالی بالا در ساخت بارومترها استفاده می‌شد.
- استخراج طلا: از جیوه برای استخراج طلا از سنگ معدن استفاده می‌شد. جیوه با طلا آلیاژ تشکیل می‌داد و پس از جداسازی طلا، جیوه تبخیر می‌شد.
لازم است بدانید که به دلیل خطرات جدی جیوه برای سلامتی انسان و محیط زیست که در بالا اشاره شد، استفاده از آن در بسیاری از این صنایع محدود یا ممنوع شده است و امروزه در بیشتر صنعت ها از جایگزین‌های مناسب‌تری برای آن پیدا شده است.
دلایل کاهش استفاده از جیوه:
- سمیت بالا: جیوه یک سم قوی است و می‌تواند باعث مسمومیت، آسیب به سیستم عصبی، کلیه‌ها و سایر اندام‌ها شود.
- آلودگی محیط زیست: جیوه می‌تواند در محیط زیست تجمع یافته و وارد زنجیره غذایی شود و مشکلات بهداشتی ایجاد نماید.
- پیمان‌های بین‌المللی: بسیاری از کشورها و سازمان‌های بین‌المللی برای کاهش استفاده از جیوه و کنترل آلودگی آن، قوانین و مقررات سخت‌گیرانه‌ای وضع کرده‌اند.
در حال حاضر، تمرکز بر یافتن جایگزین‌های ایمن و کارآمد برای جیوه در صنایع مختلف است.
کاربردهای متنوع اما خطرناک جیوه در صنایع مختلف
جیوه، فلزی سنگین و سمی است که به دلیل خواص فیزیکی و شیمیایی خاص خود، در گذشته به طور گسترده در صنایع مختلف مورد استفاده قرار می‌گرفت. با این حال، به دلیل خطرات جدی برای سلامتی انسان و محیط زیست، استفاده از آن به شدت محدود شده است.
در گذشته، جیوه در صنایع زیر کاربردهای متنوعی داشت:
- صنعت الکترونیک: در ساخت لامپ‌های فلورسنت، باتری‌ها، سوئیچ‌ها و رله‌ها استفاده می‌شد.
- صنعت شیمیایی: به عنوان کاتالیزور در برخی فرآیندهای شیمیایی، در تولید کلر و سود سوزآور و همچنین در تولید رنگ‌ها و آفت‌کش‌ها کاربرد داشت.
- صنعت پزشکی: در ساخت برخی از داروها، ضدعفونی‌کننده‌ها و پرکردن دندان استفاده می‌شد.
- صنعت اندازه‌گیری: در ساخت دماسنج‌ها و بارومترها به کار می‌رفت.
- صنعت استخراج طلا: برای استخراج طلا از سنگ معدن از جیوه استفاده می‌شد.
علت کاهش استفاده از جیوه:
- سمیت بالا: جیوه یک سم قوی است و باعث مسمومیت، آسیب به سیستم عصبی، کلیه‌ها و سایر اندام‌ها می‌شود.
- آلودگی محیط زیست: جیوه در محیط زیست تجمع یافته و وارد زنجیره غذایی می‌شود.
- پیمان‌های بین‌المللی: بسیاری از کشورها و سازمان‌های بین‌المللی برای کاهش استفاده از جیوه و کنترل آلودگی آن، قوانین و مقررات سخت‌گیرانه‌ای وضع کرده‌اند.
در حال حاضر، به دلیل خطرات جدی جیوه، استفاده از آن در بسیاری از صنایع ممنوع یا محدود شده است و تلاش می‌شود تا جایگزین‌های ایمن‌تری برای آن پیدا شود.
چرا استفاده از جیوه خطرناک است؟
- بخارات سمی: جیوه به راحتی تبخیر شده و بخارات آن بسیار سمی هستند.
- تجمع در بدن: جیوه در بدن تجمع یافته و باعث آسیب به اندام‌های مختلف می‌شود.
- آلودگی محیط زیست: جیوه می‌تواند در خاک، آب و هوا منتشر شده و باعث آلودگی محیط زیست شود.
جایگزین‌های جیوه:
با توجه به خطرات جیوه، دانشمندان و مهندسان به دنبال یافتن جایگزین‌های ایمن‌تری برای آن هستند. برخی از این جایگزین‌ها عبارتند از:
- در لامپ‌های فلورسنت: از گازهای نجیب مانند آرگون و کریپتون استفاده می‌شود.
- در باتری‌ها: از باتری‌های لیتیومی و نیکل-کادمیوم استفاده می‌شود.
- در دماسنج‌ها: از الکل، ترمیستور و ترموکوپل استفاده می‌شود.
نکته مهم: با وجود کاهش استفاده از جیوه، هنوز هم در برخی از مناطق جهان از این فلز سمی استفاده می‌شود. بنابراین، بسیار مهم است که در مورد خطرات جیوه آگاهی داشته باشیم و برای کاهش استفاده از آن تلاش کنیم.
ارسال یک در تیکت پاسخ جدید آمد